ត្រៃលក្ខណ៍

នៅក្នុងផ្ទៃនៃព្រះពុទ្ធសាសនា លក្ខណៈ៣នៃធម៌ ដែលប្រជុំកើតឡើង គឺត្រៃលក្ខណៈ ឬត្រៃលក្ខណ៍ (បាលីៈ តិលក្ខណ, សំស្រ្កឹតៈ ត្រីលក្សណ), អ្វីៗទាំងអស់ ដែលតាក់តែងដោយបច្ច័យ រាប់ដោយឈ្មោះគឺ អនិច្ចំ សេចក្តីមិនទៀង, ទុក្ខំ សេចក្តីឈឺចាប់ ឬការមិនពេញចិត្ត, អនត្តា មិនមែនខ្លួន ។ តាមទំនៀមព្រះពុទ្ធសាសនា ការយល់ច្បាស់សព្វគ្រប់ អំពីលក្ខណៈ៣នេះ អាចធ្វើទីបញ្ចប់នៃសេចក្តីទុក្ខបាន ។ ព្រះពុទ្ធបានបង្រៀនថា អ្វីៗទាំងអស់ដែលតាក់តែងឡើង ដោយបច្ច័យ (សង្ខារ) ជារបស់មិនទៀងនិងជាទុក្ខ ។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នា ព្រះអង្គមានព្រះបន្ទូលថា អនត្តាបង្ហាញលក្ខណៈថា ធម៌ទាំងអស់មានន័យថាគ្មានអញ ឬរបស់អញ ក្នុងអ្វីៗដែលមាន បច្ច័យតាក់តែង ហើយនិងអ្វីៗដែលគ្មានបច្ច័យតាក់តែង (ដូចជាព្រះនិព្វាន) ។ ព្រះសិទ្ធត្ថដែលជាអ្នកបង្កើត និងជាអ្នកតំណាង នៃព្រះពុទ្ធសាសនា បានសម្រេចព្រះនិព្វាន និងសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណ បន្ទាប់ពីបានធ្វើសមាធិយ៉ាងបរិបូណ៌ អាស្រ័យហេតុនេះ ព្រះអង្គក៏បានជាព្រះពុទ្ធ សក្យមុនី ។ ដោយសារបញ្ញិន្រ្ទិយ (ឥន្រ្ទិយគឺបញ្ញា) ព្រះពុទ្ធទ្រង់ដឹងដោយផ្ទាល់ថា អ្វីៗនិមួយៗក្នុងរូបលោកនេះ (ហើយនិងអ្វីៗក្នុងបាតុភូតវិទ្យា និងចិត្តវិទ្យា) សំគាល់បានដោយលក្ខណៈ៣នេះឯង ។

  អនិច្ចំ (សំស្ក្រឹតៈ អនិត្យា) មិនទៀង ឬមិនស្ថិតស្ថេរ ។ ពាក្យនេះតម្រង់ទៅលើការពិតដែលថា ធម៌ទាំងអស់ ដែលតាក់តែងដោយបច្ច័យ (សង្ខារ) មានដំណើរប្រែប្រួលជានិច្ច ។

តាមពិតគ្មានធម៌ឯណា ដែលសាបសូន្យក្នុងទីបំផុតទេ អាការៈខាងក្រៅរបស់វាប៉ុណ្ណោះ ដែលសាបសូន្យ ព្រោះវាផ្លាស់ប្តូរពីធម្មជាតិមួយ ទៅធម្មជាតិមួយផ្សេង ទៀត ។

ឧបមាដូចជាស្លឹកឈើ ដែលធ្លាក់ចុះលើដី ហើយរលាយ បាត់ទៅ ។ នៅពេលដែលរូបរាង និងវត្តមានរបស់ស្លឹកឈើ បានសាបសូន្យទៅ គ្រឿងដែលបង្កើតស្លឹកឈើ បានក្លាយទៅជាលំអងល្អិតៗ

ដែលអាចបន្តឲ្យដើមឈើថ្មី កើតឡើង ។ ព្រះពុទ្ធសាសនា បង្រៀនផ្លូវកណ្តាល ដោយជៀសវាង នូវទស្សនៈហួសហេតុ គឺសស្សតទិដ្ឋិនិយម និងឧច្ឆេទទិដ្ឋិនិយម nihilism ។

 ទុក្ខំ (សំស្ក្រឹតៈ ) សេចក្តីមិនពេញចិត្ត (ប្រែថាសេចក្តីឈឺចាប់ដែរ ពិតមែនតែហាក់ដូចជាខុសន័យ) ។ គ្មានអ្វីដែលគេរកឃើញ នៅក្នុងរូបលោក សូម្បីអរូបលោកក៏ដោយ ដែលអាចនាំមក

នូវសេចក្តីពេញចិត្ត ជ្រៅហើយស្ថិតស្ថេរ ។

  អនត្តា (សំស្ក្រឹតៈ អនត្ម័ន) មិនមែនខ្លួន ប្រើក្នុងសូត្រជានាមផង ជាគុណនាមផង សម្រាប់ចង្អុលបង្ហាញថា បាតុភូតទាំងឡាយមិនមែនជា ឬមិនមានខ្លួនដែលស្ថិតស្ថេរ, ដើម្បីរៀបរាប់អ្វីណាមួយ និងអ្វីទាំងអស់

ដែលជាធម្មជាតិ ដែលកើតដោយ ការ ផ្គុំធាតុ ដែលមានខ្លឹមសារដូចគ្នា ដែលជាបាតុភូតនិងជាលោកិយ តាំងអំពីចក្រវាឡ ដល់អតិសុខុមលោក (ធំបំផុតដល់តូចបំផុត) ដែលទាក់ទងនឹងរូបកាយ ឬលោកធាតុ ខាងក្រៅ ថែមទាំងមនោទុច្ចរិត ណាមួយនិងទាំងអស់ ដែលជាធម្មជាតិមិនស្ថិតស្ថេរ ។