ទស្សនវិជ្ជា ជាអ្វី?
ទស្សនវិជ្ជា មកពីពាក្យ ទស្សនៈ គឺជាគំនិត លទ្ធិ ឬការយល់ឃើញ រីឯ វិជ្ជា គឺជាការសិក្សា មានន័យថា ការសិក្សាអំពី គំនិត លទ្ធិ ឬការយល់ឃើញរបស់មនុស្ស។ ទស្សនវិជ្ជា មាននិយមន័យជាច្រើនទៅតាមអ្នកប្រាជ្ញដែលបានរកឃើញដូចជា៖
v សម្ដេចសង្ឃរាជ ជួន ណាត ពន្យល់ថា៖ ទស្សនវិជ្ជា ន.(បា) វិជ្ជាដែលកើតឡើងដោយទស្សនៈវិទ្យាសាស្ត្រ ចែងអំពីគោលការណ៏សំខាន់ៗនិងបុព្វហេតុផ្សេងៗ ឬអំពីជីវិតនៃមនុស្ស និងសត្វ។
v ពីតាហ្គ័រ ស្នេហាគតិបណ្ឌិត ឬ ការស្រឡាញ់គតិវិញ្ញូ
ការពិចារណាលើបញ្ហាមនុស្សរកន័យឲ្យជីវិត
ការពិចារណាលើគំនិត ឬទស្សនរបស់អ្នកប្រាជ្ញ
v សូក្រាត ជាការចង់បានគតិបណ្ឌិត ព្រោះមនុស្សខ្វះគតិបណ្ឌិត
v ប្លាតុង ជាការខិតខំរំដោះបញ្ញា ដើម្បីឲ្យចេញពីគុកអវិជ្ជា និងរកសច្ចៈ
v អារីស្តូត ជាការគិតដែលមានគោលបំណងខ្ពស់បំផុតហើយទាក់ទងទៅនឹងសច្ចភាពនៃបទពិសោធន៍។ និយមន័យរួមបច្ចុប្បន្ន៖ ជាវិទ្យាសាស្រ្តមួយដែលសិក្សាអំពីគោលការណ៍ គំនិតប្រកបដោយគតិបណ្ឌិត និងត្រិះរិះពិចារណាប្រកបដោយវិធីច្បាស់លាស់ ក្នុងបំណងស្វែងរកសច្ចភាព ដើម្បីផ្ដល់អត្ថន័យឲ្យជីវិត។
ទស្សនៈព្រះពុទ្ធ ព្រះបរមសាស្ដានៃយើង ព្រះអង្គបានបន្សល់នូវទស្សនវិជ្ជាជាច្រើន ដើម្បីអប់រំមនុស្សជាតិ ឲ្យប្រព្រឹត្តទង្វើដែលត្រឹមត្រូវ និងទង្វើដែលផ្តល់សេចក្តីសុខដល់ពិភពលោក។ ទស្សនវិជ្ជារបស់ព្រះអង្គ១០ឃ្លាដែលមានតម្លៃអប់រំយ៉ាងជ្រាលជ្រៅសម្រាប់មនុស្សទូទៅ៖
១. ការមិនមានរោគ គឺជាលាភដ៏ឧត្តមបំផុត។
២. ការស្រេកឃ្លាន គឺជារោគដ៏កាចសហាវបំផុត។
៣. អវិជ្ជា គឺជាប្រភពនៃសេចក្តីទុក្ខ។
៤. សេចក្តីប្រមាទ គឺជាផ្លូវនៃសេចក្តីស្លាប់។
៥. ភាពក្រីក្រ និងបំណុល គឺជាទុក្ខរបស់សង្គមមនុស្ស។
៦. បុគ្គលគួរតម្កល់ខ្លួនឯង ឲ្យតាំងនៅក្នុងគុណធម៌ដ៏សមគួរជាមុនចាំប្រដៅអ្នកដទៃជាក្រោយ
ទើបមិនលំបាក។
៧. អ្នកឈ្នះគេរមែងចម្រើនដល់អ្នកមានការព្យាយាមរវៀសរវៃ១ មានស្មារតី១ មានការងារស្អាត
១ ពិចារណាហើយទើបធ្វើ១ ប្រុងប្រយ័ត្ន១ រស់នៅដោយធម៌១ ជាអ្នកមិនប្រមាទ១។
៨. បុគ្គលណាដឹងខ្លួនឯង ឬសម្គាល់ខ្លួនថា ជាមនុស្សល្ងង់ បុគ្គលនោះនឹងក្លាយទៅជាបណ្ឌិត។
៩.បុគ្គលល្ងង់ខ្លៅហើយសម្គាល់ខ្លួនឯងថាជាបណ្ឌិតនោះ តថាគតកំណត់ហៅថាជាអ្នកល្ងង់ខ្លៅ
១០.បុគ្គលណាធ្វេសប្រហែលកាលមុន ក្រោយមកលែងធ្វើប្រហែលវិញ អ្នកនោះឯងឈ្មោះថា ញ៉ាំលោកនេះ ឲ្យភ្លឺច្បាស់ដូចព្រះច័ន្ទផុតស្រឡះចាកពពក។
ទស្សនៈសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត មានទស្សនៈ១០ឃ្លាដ៏មានតម្លៃ ដែលភាគច្រើនចាស់ៗជំនាន់មុនតែងសរសេរដាក់លើធ្នឹម ដើម្បីជាការក្រើនរម្លឹកដល់កុលបុត្រគ្រប់រូបគ្រាន់ទុកជាប្រយោជន៍៖
១.អ្នកប្រាជ្ញតែងសន្សំនូវអ្នកប្រាជ្ញដូចគ្នា ហើយតែងស្រឡាញ់មនុស្សដូចគ្នា ព្រមទាំងមិនចេះលាក់លៀមនូវអ្វីៗដែលនាំឱ្យប្រសើរដល់អ្នកដទៃ និងនាំអ្នកផងឱ្យឈានទៅរកសេចក្ដីចម្រើន។
២.រូបកាយតែងចាស់ជរា ឯកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្អមិនចេះចាស់ជរាឡើយ។
៣.បើចេញពីវត្តទៅផ្ទះវិញយ៉ាងហោចណាស់ ត្រូវចេះធម៌អាថ៌ខ្លះៗ ដើម្បីចូលរួមពិធីបុណ្យផ្សេងៗនឹងគេ កុំទៅអង្គុយទុកមាត់ឱ្យនៅស្ងៀម។
៤.ការធ្វេសស្មារតី ជាឧបាយនៃសេចក្ដីស្លាប់។
៥.ជីវិតរាល់រូបខ្លីណាស់ ប៉ុន្តែយើងត្រូវប្រឹងរៀន ប្រឹងរក ប្រឹងគិត ប្រឹងប្រព្រឹត្តិល្អ ហាក់ដូចជាយើងនឹងមានជីវិតរស់នៅរាប់ពាន់ឆ្នាំ។
៦.ឃើញគេថ្កំថ្កើង កុំចង់ចចើងតាមគេហួសមាឌខ្លួន ប៉ុន្តែមិនត្រូវបន្ធូបន្ថយព្យាយាមដែរ។
៧.កុំថ្កោលទោសគេដោយពុំពិនិត្យ កុំគិតខ្លួនឯងថាប្រពៃ កុំធ្វេសប្រហែសពាក្យសម្ដី នាំឱ្យមានភ័យដល់អាត្មា
៨.ធ្វើស្រែទាន់មានភ្លៀង ស្រែកច្រៀងទាន់មានភ្លេង។
៩.ពេលដើរបែកជាដេក ខ្ជិលហួសពេកនាំឱ្យល្ងង់។
១០.ស័ក្ដិពុំស្មើយស នាអ្នកខ្ពង់ខ្ពស់ ពុំស្មើចិត្តជា។
ទស្សនៈសូក្រាត សម្រង់ទស្សនៈ ១០ឃ្លាជួយបង្កើនការគិត៖
១. គតិបណ្ឌិតពិតប្រាកដគឺការដឹងថា ខ្លួនមិនទាន់ចេះអស់។
២.លើលោកនេះរបស់ល្អបំផុតមានតែមួយគត់គឺចំណេះដឹង ហើយរបស់ដែលអាក្រក់បំផុតនោះគឺ អវិជ្ជា។
៣. ខ្ញុំអាចបង្រៀនមនុស្សនូវអ្វីៗគ្រប់យ៉ាង ដោយគ្រាន់តែបង្រៀនឲ្យពួកគេចេះគិតប៉ុណ្ណោះ
៤.មនុស្សខ្លាំងនិយាយពីគំនិត មនុស្សសាមញ្ញនិយាយពីព្រឹត្តិការណ៍ មនុស្សចោលម្សៀត និ
យាយដើមគេ។
៥. មានប្រពន្ធល្អ អ្នកនឹងសប្បាយចិត្ត តែប្រសិនបើមានប្រពន្ធមិនកើតវិញ អ្នកនឹងក្លាយទៅជាទស្សនៈវិទូ។
៦. ការពូកែឆ្ងល់គឺជាពន្លកនៃគតិបណ្ឌិត។
៧. ខួរក្បាលគឺជាអ្វីៗទាំងអស់ អ្នកគិតអ្វី អ្នកនឹងទទួលបានផលនោះ។
៨.ការយល់សំនួរគឺស្មើរនឹងការដឹងចម្លើយពាក់កណ្ដាលរួចទៅហើយ។
៩. ខ្ញុំរើសយកចំណេះដឹងជាជាងទ្រព្យសម្បត្តិ ពីព្រោះទ្រព្យសម្បត្តិមិនស្ថិតថេរនោះទេ។
១០. មនុស្សដែលចង់ផ្លាស់ប្ដូរពិភពលោក គួរតែផ្លាស់ប្ដូរខ្លួនគេជាមុនសិន
Ø ធម្មជាតិផ្ដល់ឲ្យយើងត្រចៀកពីរ ភ្នែកពីរ អណ្ដាតតែមួយទេ ដូច្នេះយើងគួរតែស្ដាប់និងមើលច្រើនជាងនិយាយ
១. សមភាពពីកំនើត បង្ខំឲ្យមានច្បាប់សមភាពសម្រាប់ទាំងអស់គ្នា ដែលបានសរសេរទុកនៅក្នុងច្បាប់ និង ជាកាតព្វកិច្ចសម្រាប់ទាំងអស់គ្នា ធ្វើសកម្មភាពចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមក ក្នុងលក្ខខណ្ឌ
ដ៏ប្រកបមួយ គឺពោរពេញទៅដោយកម្លាំងកិត្យានុភាព វីរភាព និង វិចារណ ញ្ញាណ។
២.តួនាទីរបស់មេដឹកនាំរដ្ឋគំរូ គឺចំពោះអ្នកណាមួយ ដែលស្ម័គ្រចិត្តមិនចង់ធ្វើជាអ្នកដឹកនាំទាល់
តែសោះ តែចង់ធ្វើការកែកំហុសរបស់អ្នកដទៃ។ អ្នកដែលមិនមែនជាអ្នកដឹកនាំគំរូ គឺសំដៅទៅលើអ្នក
ណាដែលស្រលាញ់ខ្លួនឯងស្រលាញ់លុយ និងស្រលាញ់បុណ្យសក្តិ។ពីព្រោះអ្នកដឹកនាំណាមួយដែលមានលក្ខណៈដឹកនាំ ល្អសុទ្ធសាធនោះ មិនមែនធ្វើសកម្មភាព ដើម្បីតែខ្លួនឯងនោះទេ គឺដើម្បីភាពសំបូរសប្បាយរុងរឿងជូនអ្នកដែលនៅក្រោមបង្គាប់របស់ខ្លួន។
៣. សម្រាប់របបសក្តិភូមិ គឺមានលក្ខណៈ ជាគូប្រកួតប្រជែងនិង ការប្រឹងប្រែងដើម្បីអំណាច នៅក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធរដ្ឋបែបនេះ គេមិនចង់ដាក់មនុស្សវ័យឆ្លាត នៅក្នុងតួនាទីទេ គឺគេមិន ឲ្យតំលៃ ចំពោះមនុស្សមានគុណធម៌និង ភក្តីទេ ប៉ុន្តែឲ្យតំលៃចំពោះមនុស្ស ដែលមានលក្ខណៈ ធម្មជាតិកាចសាហាវ មានកំណើតមក សម្រាប់ធ្វើសឹកសង្រ្គាម មានការអប់រំឲ្យធ្វើអំពើហឹង្សា ហើយ មិនមែនឈរលើគោលការណ៍ ជឿជាក់លើខ្លួនឯងនោះទេ។មនុស្សនៅក្នុងសក្តិភូមិមាន លក្ខណៈកាចសាហាវនិង មានការចេះដឹងទាប ប៉ុន្តែគេស្តាប់មេដឹកនាំអំណាច ដោយឥតលក្ខខណ្ឌ។
៤. របបអណាធិបតេយ្យ នឹងត្រូវបែកបាក់ជារដ្ឋពីរគឺ រដ្ឋសម្រាប់អ្នកមាននិង រដ្ឋសម្រាប់អ្នកក្រ។រដ្ឋទាំងពីរប្រឈមមុខនឹងគ្នាជានិរន្តន៍។ ឧក្រិដ្ឋកម្មនឹងកើតមានឡើងជាញឹកញាប់នៅក្នុងរបបនេះ ដោយសារតែគំនិតឆ្កួតលីលា។ ភាពកំណាញ់ និងភាពកេងចំណេញ បានក្លាយជាគុណសម្បត្តិមួយសម្រាប់មនុស្សហើយប្រសិន បើមនុស្សប្រភេទនេះ មានទីតាំងរបស់ខ្លួនក្នុងរបបសក្តិភូមិសេចក្តីស្នេហា យសស័ក្តិ នឹងក្លាយជាសេចក្តីស្នេហាមាសប្រាក់។
ទស្សនៈអារីស្តូត
ទស្សនៈអារីស្តូត
១. មនុស្សលោក គឺជាសត្វចេះធ្វើនយោបាយពីធម្មជាតិមក ដែលជាលក្ខណៈវិសេសរបស់មនុស្ស មានលក្ខណៈវិសេសមួយទៀត គឺមនុស្សព្យាយាមរស់នៅក្នុងសង្គមរួមទាំងអស់គ្នា ពោលគឺរស់នៅក្នុងរដ្ឋតែមួយ ។
២. រដ្ឋ កកើតឡើងដោយសារតែហេតុផលចាំបាច់មួយ គឺធ្វើយ៉ាងណាស់ ឲ្យជីវិតរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋ មានភាពប្រសើរជាងមុន ។ហើយមានតែនៅមជ្ឈមណ្ឌលខាងក្នុងរដ្ឋទេ ដែលបង្កលក្ខខណ្ឌល្អៗ ឲ្យមនុស្សរស់នៅក្នុងភាពសុខដមរម្យនា និងសុភមង្គល ពីព្រោះភាពយុត្តិធម៌ និងសិទ្ធិដែលបានបម្រើផលប្រយោជន៍ ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូប ដែលនៅក្នុងរដ្ឋប៉ុណ្ណោះ។
ទស្សនៈរបស់ខុងជឺ ការអប់រំរបស់ខុងជឺសង្កត់ធ្ងន់ក្នុងរឿងមេត្តាធម៌ យុត្តិធម៌ ហើយនឹងទំនៀមទំលាប់ប្រពៃណី។ ពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់គាត់ជារបស់មានតម្លៃនិងស្រស់ស្អាតក្រៃលែង។ ទស្សនៈរបស់ខុងជឺបានក្លាយជាខ្លឹមសារសំខាន់នៅក្នុងវប្បធម៌ចិន ព្រមទាំងមានឥទ្ធិពលសំខាន់ទៅលើផ្នត់គំនិតនៃជនជាតិចិន។ ខុងជឺបានប្រមូលចងក្រងពិធីកម្មបូរាណ បទភ្លេង តម្រាបូរាណ ព្រមទាំងលំដាប់ហេតុការណ៍ផ្សេងៗ ដែលបានកើតឡើង ដើម្បីបង្ហាត់បង្រៀនកូនសិស្សនៅតាមតំបន់ទន្លេស៊ូនិងទន្លេស៊ី។ នេះជាទស្សនៈមួយចំនួន៖
- អំណាចដែលប្រាសចាកហេតុផល គឺជាអំណាចរបស់ជនពាល។ អំណាចដែលប្រាសចាកសេចក្តីមេត្តា គឺជាអំណាចដែលនាំមកនូវបរាជ័យ។
- បណ្ឌិតគិតថា ធ្វើយ៉ាងណាទើបខ្លួនអាចមានគុណធម៌ចម្រើនឡើងបាន ចំណែកជនពាលគិតថាធ្វើដូចម្តេច
ទើបធ្វើឲ្យខ្លួនមានជីវិតការរស់នៅហ៊ឺហាឡើងដោយមិនគិតនឹកដល់គុណធម៌ឡើយ។
- ការសិក្សាស្រាវ បើមាននិន្នាការជ្រុលនិយម មិនថាឆ្វេងរឺស្តាំ ក៏មានតែផលអាក្រក់ប៉ុណ្ណោះ។
- កិត្តិយសរមែងកើតមកពីការប្រព្រឹត្តអំពើសុចរិត។
- ការមានជីវិតរស់នៅបានយូរអង្វែងមិនមែនជារឿងសំខាន់ ឯរឿងដែលសំខាន់គឺការមានជីវិតរស់នៅដូចម្តេច
- កុំដេញសុនខឲ្យចាល់ច្រក កុំកៀងមនុស្សឲ្យចាល់មុំ។
- មនុស្សដែលមានជីវិតរស់នៅមិនទាន់ចេះគោរពប្រណិបត្តិផង នឹងគោរពប្រណិបត្តិសែនទេព្តាហើយនឹងខ្មោចដូចម្តេចនឹងបានទៅ។
- របស់ដែលរឹងបំផុត អាចយកឈ្នះបានដោយរបស់ដែលទន់បំផុត។
- មនុស្សដែលស្គាល់អ្នកដទៃជាមនុស្សឆ្លាត ហើយស្គាល់ខ្លួនឯងជាមនុស្សមានសតិ។
- បើស្រលាញ់គេ មិនផ្តល់កំលាំងចិត្តដល់គេបានដែររឺ បើស្មោះត្រង់ចំពោះគេ មិនដាស់តឿនប្រៀនប្រដៅគេបានដែររឺ។
- មិត្តដែលស្មោះត្រង់។ មិត្តដែលមានការទទួលខុសត្រូវ។ មិត្តដែលមានចំណេះដឹង។ មិត្តទាំង ៣ ប្រភេទនេះមានប្រយោជន៍ចំពោះយើង។
- អ្នកសិក្សាសម័យមុន សិក្សាដើម្បីឲ្យខ្លួនបានទទួលជោគជ័យក្នុងការសិក្សា។ អ្នកសិក្សាក្នុងសម័យបច្ចុប្បន្ន សិក្សាដើម្បីឲ្យបុគ្គលដទៃដឹងថាខ្លួនមានការសិក្សា។
- គ្រាន់តែឮ ខ្ញុំនឹងភ្លេច..បើបានឃើញ ខ្ញុំនឹងចាំ..បើបានធ្វើ ខ្ញុំនឹងយល់ ។
- គោលដៅរបស់អ្នកដែលមានឧត្តមគតិខ្ពង់ខ្ពស់ គឺសច្ចធម៌ ។
- ភាពល្ងង់ខ្លៅជារាត្រីកាលក្នុងចិត្ត តែជារាត្រីដែលគ្មានព្រះចន្ទ និងដួងតារា ។
- រៀន តែមិនព្រមគិត គឺខូចខាត…គិតតែមិនព្រមរៀន គឺគ្រោះថ្នាក់ ។
- អ្នកដែលពូកែនិយាយបញ្ចើចបញ្ចើ លើកជើងបញ្ជោរ មានតិចតួចណាស់ ដែលជាអ្នកមានមេត្តាធម៌។ ចំណែកមនុស្សប្រកាន់យុត្តិធម៌ មនុស្សដាច់ខាត មោះមុត និងមនុស្ស ម៉ឹះៗសាមញ្ញ មិនសូវមានវោហារ ច្រើនជាមនុស្សមានមេត្តាធម៌ ។
- មនុស្សដែលប្រព្រឹត្តដោយធម៌ នឹងមិនឯកោទេ ព្រោះតែងមានមនុស្សគោរពស្រឡាញ់ និងយល់ចិត្តជានិច្ច។
- រឿងដែលអ្នកមិនចង់ឲ្យបុគ្គលដទៃធ្វើចំពោះអ្នក ក៏មិនគួរធ្វើរឿងនោះចំពោះអ្នកដទៃ។
លោកសាស្រា្ដចារ្យ ហេង ស្រ៊ាង ដែលជាសាស្រា្ដចារ្យ ទស្សនវិជ្ជា នៅសាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្រ្ដ និងជាប្រធានអង្គការ PEN Cambodia បានមានប្រសាសន៍ថា ទស្សនវិជ្ជាបង្រៀនមនុស្សឲ្យចេះគិតពីច្បាប់ធម្មជាតិ រស់នៅជាមួយធម្មជាតិ និងធ្វើឲ្យមានភាពសុខដុមជាមួយនឹងទឹកចិត្តប្រកបដោយសីលធម៌ និងគ្មានហិង្សា។
- ជីវិតមានន័យមិនមែនសំដៅដល់ការមានលុយ ឬមានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើនទេតែសំដៅដល់ការរស់នៅប្រកបដោយក្ដីសុខសាន្ដ គ្មានទំនាស់ជាមួយនឹងមនុស្ស សត្វ និងធម្មជាតិ។ ទស្សនវិទូល្បីៗក្នុងលោកបានបង្រៀនមនុស្ស ឲ្យចេះរស់នៅជាមួយគ្នាដោយក្ដីសន្ដោសគ្នាទៅវិញទៅមក រស់នៅដោយមិនមានការឈ្នានីសគ្នា មិនមានក្ដីទោមនស្ស និងអំពើហិង្សា។
- បើយើងបំផ្លាញគេ តើជីវិតយើងរស់នៅមានន័យអ្វី? បើយើងបំផ្លាញធម្មជាតិនៅជុំវិញខ្លួនដែលជាធាតុទ្រទ្រង់ជីវិតមនុស្ស សត្វទាំងឡាយទាំងពួង តើយើងនៅមានឈ្មោះជាមនុស្សទេ? យើងត្រូវសួរខ្លួនឯងថា តើយើងកើតមកពីណា? តើនៅជុំវិញខ្លួនយើងមានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងយើងយ៉ាងដូចម្ដេចបើយើងបំផ្លាញធម្មជាតិ តើជីវិតយើងនឹងត្រូវបំផ្លាញដោយធម្មជាតិវិញដែរឬទេ?
- បើយើងរស់នៅជាជម្រើសរបស់យើងទោះជានៅផ្ទះស្បូវក៏នៅតែមានន័យពីព្រោះថាយើងពោរពេញដោយចំណេះ យើងមិនដែលឈ្លោះគ្នាទេ យើងអាចរស់នៅជាមួយបងប្អូនជាមួយគ្រួសារយើងបានដោយភាពសុខដុមហើយយើងពេញចិត្តនឹងអ្វីៗដែលយើងបានធ្វើបានរស់នៅវាជាការគ្រប់គ្រាន់ហើយ។
- ប្រសិនបើមានផ្ទះធំស្កឹមស្កៃ ក៏ប៉ុន្តែអ្នកនៅក្នុងផ្ទះនោះរស់នៅពោរពេញដោយជម្លោះ និងភាពហិង្សា ពោរពេញដោយភាពហ្មងសៅ ពោរពេញដោយភាពអត់ន័យទោះផ្ទះធំប៉ុនណាក៏វាឥតប្រយោជន៍ដែរ។
- ការមិនបានបំពាក់បំប៉នចំណេះដឹង ផ្នែកទស្សនវិជ្ជាដល់មនុស្សតាំងពីកុមារដែលជាមុខវិជ្ជាស្នូល
បណ្ដុះបណ្ដាលឲ្យមនុស្សចេះគិតពិចារណាបានវែងឆ្ងាយគឺជាកំហុសនៃការអប់រំ។
No comments
Post a Comment